Thành cổ Quảng Trị - Ảnh Phan Hoài An
Thành Cổ Quảng Trị nằm ngay trung tâm thị xã Quảng Trị, cách quốc lộ 1A khoảng 2km về phía Đông, cách bờ sông Thạch Hãn 500m về phía Nam. Đây vừa là công trình thành luỹ quân sự, vừa là trụ sở hành chính của nhà Nguyễn trên đất Quảng Trị từ năm 1809 đến năm 1945. Theo các nguồn tài liệu thì vào đầu thời Gia Long, thành được xây dựng tại phường Tiền Kiên (Triệu Thành – Triệu Phong), đến năm 1809 vua Gia Long cho dời đến xã Thạch Hãn (nay là phường 2 thị xã Quảng Trị).
Ban đầu thành được đắp bằng đất, tới năm 1837 vua Minh Mạng cho xây lại bằng gạch. Thành có dạng hình vuông, chu vi tường thành là hơn 2.000m, cao hơn 4m, dưới chân dày hơn 12m, bao quanh có hệ thống hào, bốn góc thành là 4 pháo đài nhô hẳn ra ngoài. Thành được xây theo lối kiến trúc thành trì Việt Nam với tường thành bao quanh hình vuông được làm từ gạch nung cỡ lớn; kết dính bằng vôi, mật mía và một số phụ gia khác trong dân gian. Thành trổ bốn cửa chính ở các phía Đông, Tây, Nam, Bắc. Trong những năm 1809-1945 nhà Nguyễn lấy làm thành lũy quân sự và trụ sở hành chính. Từ năm 1929, Pháp xây dựng thêm nhà lao ở đây và biến nơi đây thành nơi giam cầm các những người có quan điểm chính trị đối lập.
Sau chiến dịch năm 1972, cả tòa thành cổ gần như bị san phẳng, chỉ có duy nhất cửa hướng Đông là còn khá nguyên vẹn, toàn bộ đoạn tường thành cùng hệ thống hào bên ngoài thì chi chít vết bom đạn. Để bảo vệ Thành cổ, hàng vạn anh hùng, Liệt sĩ đã anh dũng ngã xuống, đem theo tuổi thanh xuân, đem theo bao ước nguyện hóa thân vào lòng đất. Xương máu của các anh đã hóa thân trong từng tấc đất, ngủ sâu trong lòng đất mẹ Quảng Trị. Rất nhiều di vật, đồ dùng cũng như là thư tín của bộ đội xưa kia gửi về vĩnh biệt gia đình trong thời máu lửa đến nay vẫn được lưu giữ lại ở Bảo tàng Thành Cổ. Cùng với nỗ lực bảo tồn của người dân nơi đây, thành cổ Quảng Trị bây giờ đã trở thành miền đất tâm linh cho những người còn sống từ thời chiến tranh đến để ôn lại một thời hào hùng, cho những thế hệ tiếp theo đến để chiêm ngưỡng, tưởng nhớ những anh hùng đã ngã xuống vì bảo vệ quê hương. Ngày nay, thành cổ đã được phục chế các đoạn tường thành, làm lại bốn cổng chính, trung tâm được xây một đài tưởng niệm ghi dấu ấn 81 ngày đêm năm 1972. Phía tây thành cổ, song song con đường từ cửa Hữu dẫn ra bờ sông Thạch Hãn là một công viên, quảng trường rộng lớn, nối liền quần thể di tích, gồm các hạng mục chính như tháp chuông, nhà tưởng niệm liệt sĩ, nhà thả hoa đăng hai bên bờ sông nhằm vọng tưởng linh hồn các anh hùng, liệt sĩ.
Ngày 09 tháng 12 năm 2013, Di tích lịch sử Thành cổ Quảng Trị và những địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm năm 1972 được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt.
Đài tưởng niệm Thành cổ Quảng Trị - Ảnh Phan Hoài An
Ngôi mộ tập thể này được thiết kế theo quan niệm triết lý âm dương mang ý nghĩa sâu sắc là để siêu thoát cho linh hồn những người đã khuất. Dưới chân nấm mồ được đắp theo hình bát giác tượng trưng cho bát quái, bốn lối bậc cấp đi lên tượng trưng cho tứ tượng, tầng dâng hương là tầng lưỡng nghi. Bên trên là mái đình Việt cách điệu, trên mái đình là bình thái cực. Theo quan niệm triết lý phương Đông thì thái cực sinh lưỡng nghi, lưỡng nghi sinh tứ tượng, tứ tượng sinh bát quái, bát quái vận hành sinh vạn vật làm vũ trụ phát triển không ngừng. Trên tầng lưỡng nghi gồm hai nửa âm và dương: nửa bên nước là nửa âm, nửa bên nền đỏ là nửa dương. Người ta quan niệm rằng trong cuộc sống này âm dương luôn có mối quan hệ mật thiết với nhau như: giữa trời và đất, giữa ngày và đêm, giữa người sống và người chết đó là hình thái âm dương. Và âm dương không bao giờ hoạt động độc lập mà bao giờ trong âm cũng có dương và trong dương cũng có âm, âm dương luôn hoà quyện vào nhau. Có 81 bậc thang đi lên tượng trưng cho 81 ngày đêm chiến đấu ở thành cổ Quảng Trị.
Đến với Thành cổ Quảng Trị hôm nay không chỉ nhìn lại dấu vết của một số đoạn thành, lao xá, các cổng tiền, hậu, tả, hữu mà là một bảo tàng sống về ý chí và sức mạnh của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam trong thời đại mới. Mỗi tấc đất nơi đây thấm đẩm máu xương của biết bao người con yêu quý trên mọi miền Tổ quốc vì một lý tưởng cao đẹp đó là độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc. Chính vì vậy, Thành cổ trở thành mảnh đất thiêng, nơi hội tụ tình cảm của chiến sỹ, đồng bào cả nước.
Thành cổ Quảng Trị là một trong những địa diểm du lịch hấp dẫn của tỉnh Quảng trị, được xem như một tour du lịch DMZ từ thành cổ, đên tham quan thành cổ, du khách có thể sang thả hoa tại Bến hoa đăng trên dòng sông Thạch Hãn, dâng hương các anh hùng liệt sĩ đã nằm xuống ở dòng sông này. Viếng thăm nhà cố Tổng Bí Thư Lê Duẩn, tượng đài Mai Quốc Ca, Trường Bồ Đề…Thì việc phát triển du lịch ngày càng đi lên, đưa du lịch tỉnh Quảng trị đến nhiều nơi trong cả nước.
Thành Cổ Quảng Trị trong những ngày tháng 7 tri ân - Ảnh Phan Hoài An
Đất nước Việt Nam nghìn năm văn hiến, trải qua biết bao mưa bom bão đạn cùng với sự hi sinh của biết bao người con đất Việt mới có được hòa bình của ngày hôm nay. Thành cổ Quảng Trị vẫn đứng đó, không chỉ là một điểm du lịch thu hút khách, mà còn là vết tích của thời gian, nhắc người ta về một thời máu lửa. Về thăm đất Quảng, bạn nhớ đến thăm thành cổ để có thể cảm nhận được không khí lịch sử hào hùng nơi đây nhé./.
Cổng thông tin Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh Quảng Trị
